Κριτικές των βιβλίων από λογοτέχνες

 

Δεκατέσσερις ημέρες στην Αρχαία Ελλάδα

Το βιβλίο «Δεκατέσσερις μέρες στην Αρχαία Ελλάδα» από τις εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές αποτελεί την πρώτη απόπειρα του Ελευθέριου Πλουτάρχου να επικοινωνήσει με το αναγνωστικό κοινό, προτείνοντας ένα λογοτεχνικό είδος πρωτότυπο και αρκετά υποσχόμενο.

Το βιβλίο γνώσεων είναι ίσως το πλέον απαιτητικό είδος βιβλίου για παιδιά την τελευταία δεκαετία. Κι αυτό γιατί η εποχή μας προσφέρει άμεση πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία, απορία, γνώση. Με ένα απλό κλικ ο χρήστης μεταφέρεται σε κάποιον δικτυακό τόπο ο οποίος με λόγο, εικόνα και βίντεο του προσφέρει, συνήθως δωρεάν, ό,τι χρειάζεται. Οπόταν προκύπτει εύλογο το ερώτημα: ποιος ο λόγος ύπαρξης ενός βιβλίου γνώσεων; Τι περισσότερο προσφέρει στους αναγνώστες, ειδικά αν πρόκειται για παιδιά εξαιρετικά ικανά και επιδέξια στον χειρισμό του διαδικτύου;

Το βιβλίο γνώσεων για παιδιά, λοιπόν, δεν είναι εγκυκλοπαίδεια και δεν λειτουργεί ως μια εύκολη πηγή για άντληση εξειδικευμένων γνώσεων που έχουν τυχαία συγκεντρωθεί σε μερικές σελίδες. Τα τελευταία χρόνια τα βιβλία αυτά έχουν γίνει μερικά από τα πιο δυναμικά προϊόντα των εκδοτικών οίκων παγκοσμίως αφού εφευρίσκουν συνεχώς νέους, ελκυστικούς, ευρηματικούς και πειστικούς τρόπους μετάδοσης και διάχυσης της γνώσης που προσφέρουν.

Έτσι και το βιβλίο «Δεκατέσσερις ημέρες στην Αρχαία Αθήνα» μεταφέρει νοερά τον αναγνώστη σε μια άλλη χρονική διάσταση, για να του συστήσει έναν ιστορικό κόσμο με εξαιρετικό ενδιαφέρον και πολυσήμαντη δράση. Όλα ξεκινούν όταν ο βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο δεκάχρονος Λεωνίδας, φεύγει με την οικογένειά του για ένα ταξίδι στην Ελλάδα. Η μαμά και ο μπαμπάς είναι ανυπόμονοι και βιαστικοί, όπως όλοι οι γονείς άλλωστε, και η αδελφή του Λεωνίδα, η Αρίστη, είναι καθόλα έτοιμη και προγραμματισμένη, όπως όλες οι μεγαλύτερες αδελφές που θέλουν να εκνευρίσουν τον ονειροπόλο αδελφό τους. Και ενώ το αεροπλάνο απογειώνεται, ο Λεωνίδας αφήνεται σε ένα παράλληλο ταξίδι, που θα τον οδηγήσει τρία και πλέον χιλιάδες χρόνια πριν σε ένα παρελθόν τόσο γνωστό, αλλά και άγνωστο συνάμα. Γνωστό γιατί η αγαπημένη δασκάλα του Λεωνίδα στο σχολείο, η κ. Ιφιγένεια, φρόντισε να τον μυήσει στον αρχαίο κόσμο, αλλά και άγνωστο μαζί αφού ο ήρωας μας δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως θα μεταφερόταν ψυχή τε και σώματι στον κόσμο αυτό.

Παρέα, λοιπόν, με τον αγαπημένο του φίλο και συμμαθητή, τον Περικλή, ο Λεωνίδας θα περιπλανηθεί στις σημαντικότερες εποχές του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Τα γεωμετρικά, τα αρχαϊκά, τα κλασικά και τα ελληνιστικά χρόνια θα συμπυκνωθούν σε μια ημερολογιακή καταγραφή δεκατεσσάρων ημερών αποκαλύπτοντας όλα τα επιτεύγματα και τα μυστικά τους. Μέσα από έξυπνα λογοτεχνικά ευρήματα, ο συγγραφέας καταφέρνει να μετακινεί χρονικά και χωρικά τη δράση του κειμένου, δίχως να κουράζει ή να μπερδεύει τον νεαρό αναγνώστη. Ένα τέτοιο εύρημα είναι η καλύβα χωρίς σκεπή που φιλοξενεί τους δυο φίλους και στεγάζει την προσμονή και την αγωνία τους για την επόμενη διαδρομή. Πολύ πετυχημένη είναι επίσης η παρουσία του ασπρομάλλη γέροντα, με την άσπρη γενειάδα και τον άσπρο μανδύα, που διευκολύνει τη μετάβαση των παιδιών από τη μία πόλη στην άλλη, μέσα σε μερικά χρόνια ή και ολόκληρες δεκαετίες.

Εξαιρετικής σημασίας για την επιτυχία ενός τέτοιου βιβλίου είναι και η αναφορά σε σημαντικές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας που σημάδεψαν το ιστορικό γίγνεσθαι καταγράφοντας σπουδαία γεγονότα. Η επίσκεψη των πρωταγωνιστών στη δωρική Σπάρτη θα φέρει τους αναγνώστες σε επαφή με τις συνήθειες και τον αυστηρό τρόπο ζωής των Σπαρτιατών, το στρατοκρατούμενο κλίμα που επικρατούσε στην πόλη και τη λιτότητα που επικρατούσε παντού. Η μετάβασή τους έπειτα στην Αθήνα θα συστήσει στα παιδιά την εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης που γέννησε τη δημοκρατία, καθώς και την λαμπρή ανάπτυξή της αργότερα στα χρόνια του Περικλή, όταν η πόλη άκμασε μεγαλειωδώς προσφέροντας στην ανθρωπότητα μερικά από τα πιο κλασικά έργα της. Το ταξίδι στην Ολυμπία θα συνεπάρει τους δύο πρωταγωνιστές μας, αφού εκεί θα ζήσουν από κοντά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και θα έχουν την ευκαιρία να τους συγκρίνουν με τους σύγχρονους αντίστοιχούς τους. Ακόμα πιο ιδιαίτερες είναι οι αναφορές στην αρχαία Θήβα και τον πελοποννησιακό πόλεμο, καθώς και στην Ήπειρο και τον φιλόδοξο βασιλιά της, τον Πύρρο. Το βιβλίο δε θα μπορούσε να προσπεράσει και τη Μακεδονία, πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η μορφή του, που είναι ιδιαίτερα αγαπητή στα παιδιά, διαπερνά τις σελίδες του σχετικού κεφαλαίου με τρόπο ξεκάθαρο και αυθεντικό.   

Ένα βιβλίο γνώσεων με ιστορικό περιεχόμενο, στόχο έχει να συστήσει στα παιδιά της ηλικίας στην οποία απευθύνεται όχι μόνο τους σημαντικούς τόπους, αλλά και τα σπουδαία πρόσωπα της εποχής. Πόσο μάλλον όταν τα πρόσωπα αυτά έχουν σπάσει το φράγμα του χρόνου και με το έργο τους έχουν γίνει διαχρονικά, φτάνοντας στις μέρες μας ως σημαντικότατες μορφές. Ο Θησέας, ο Κόδρος, ο Σόλωνας, ο Κλεισθένης, ο Περικλής, ο Σωκράτης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής και ο Αριστοφάνης είναι μερικές μόνο από τις προσωπικότητες που παρουσιάζονται στο βιβλίο, γεμίζοντας τις σελίδες του με τη σοφία, την τόλμη, την αποφασιστικότητα και τον πολιτισμό τους. 

Το βιβλίο «Δεκατέσσερις μέρες στην Αρχαία Ελλάδα» είναι γεμάτο με ολοζώντανες εικόνες που βοηθούν τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να ταυτιστούν με το ιστορικό παρόν, να δουν, να ακούσουν, να γευτούν και να νιώσουν όσα οι ήρωες βιώνουν. Πολύ πετυχημένα ο συγγραφέας αναφέρεται σε αντικείμενα που δημιουργούν μια πολύ ατμοσφαιρική διάθεση και μπάζουν τα παιδιά στο κλίμα της κάθε εποχής. Τα σανδάλια, οι δάδες, τα ασκιά με το νερό, τα σακίδια με τις προμήθειες των παιδιών, αλλά και η διακριτική αναφορά στις τέχνες και τον πολιτισμό είναι εξαιρετικής σημασίας. Τα αγγεία της γεωμετρικής εποχής δίνουν σκυτάλη στα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία, ενώ τους κούρους και τις κόρες διαδέχονται τα αγάλματα της κλασικής εποχής με τη φυσικότητα και την αρτιότητά τους.    

Ένα τελευταίο σημείο που αξίζει να σχολιαστεί και που αποτελεί, ίσως, το σημαντικότερο στοίχημα στην επιτυχία ενός βιβλίου γνώσεων είναι ότι ο συγγραφέας καταφέρνει να ξετυλίξει τον ιστορικό πλούτο μιας χιλιετίας, με λόγο απλό και κατανοητό, φυσικά και αβίαστα σε λιγότερο από εκατό σελίδες. Δίχως ίχνος φλυαρίας και εθνικού κομπασμού δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα της αρχαίας Ελλάδας με ιστορική συνέπεια, αντικρίζοντας τα γεγονότα με σεβασμό και ευθύτητα. Χρησιμοποιώντας ακριβείς περιγραφές και μικρά, σύντομα κεφάλαια προσκαλεί τα παιδιά σε μια ειλικρινή γνωριμία με την ιστορία. Κι αυτό απαιτεί μαεστρία και τέχνη. Την τέχνη του λόγου.

Το βιβλίο «Δεκατέσσερις μέρες στην αρχαία Ελλάδα» είναι ένα κείμενο που μπορεί να διαβαστεί με ενδιαφέρον από παιδιά που αγαπούν την ιστορία και θέλουν να τη γνωρίσουν με έναν πιο δημιουργικό τρόπο. Μπορεί επίσης να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στα χέρια ενός εκπαιδευτικού που θέλει να προσφέρει στους μαθητές και στις μαθήτριές του εναλλακτικές ιστορικές πηγές και ποικιλία αναγνωστικών εμπειριών. 

Δήμητρα Χαραλάμπους

Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας

Λευκωσία, Οκτώβριος 2021

Των στίχων πανσπερμία

  Είναι με ιδιαίτερη χαρά που αναλαμβάνω να μιλήσω για την ποιητική συλλογή « Των στίχων πανσπερμία» του Λευτέρη Πλουτάρχου.  Η συγκεκριμένη λοιπόν ποιητική συλλογή διακρίνεται τόσο για τον απλό, λιτό και απέριττο στίχο όσο και για τη δύναμη των ποιητικών εικόνων οι οποίες σχεδόν σε όλες τους τις εκφάνσεις μεταφέρονται με αμεσότητα στον αναγνώστη ο οποίος θα έχει θα έχει την χαρά να καταστεί συμμέτοχος και κοινωνός των ποιητικών οραμάτων του Λευτέρη Πλουτάρχου. Η έννοια της λέξης «πανσπερμία» είναι κάθε άλλο παρά τυχαία. Αφενός αποτυπώνει την προσπάθειά του ποιητή να επικοινωνήσει το πολυεπίπεδο φορτίο σκέψεων και συναισθημάτων του και αφετέρου εκφράζει την ποικίλη θεματολογία των ποιημάτων του. Αφετέρου εκφράζει την προσωπική του ενδοσκόπηση καθώς και την απρόσκοπτη « συναλλαγή» του με θέματα που άπτονται της κοινωνίας, των μυθικών διδαχών, της Γης των προγόνων του και τέλος του έρωτα. Πρέπει εδώ να παρατηρήσουμε πως στα ποιήματα του Πλουτάρχου, επιτυγχάνεται σε σημαντικό βαθμό η μέθεξη  του παραδοσιακού με τον μοντέρνο τρόπο γραφής.

  Στην ενότητα «Ενδοσκόπηση» προβάλλεται η εσωτερική ανάγκη έκφρασης της φωνής της συνείδησης, η εσωτερική πάλη και η αγωνία, προβληματισμός για την πορεία μας και επαναπροσδιορισμός της μέσα από αυτοκριτική και νέες επιλογές, ενώ στην ενότητα « Κοινωνικά» ο ποιητής αποτυπώνει σκέψεις και συναισθήματα τα οποία χαρακτηρίζονται από ιδιάζουσα ευαισθησία( αγάπη και προσφορά στον συνάνθρωπο,  δίνη του πολέμου,  θλίψη από την απώλεια αγαπημένων προσώπων, φιλία και αναπόληση των παιδικών μας χρόνων).Στην ενότητα «Μύθων Διδαχές» μεταφέρονται απλά και σημαντικά μηνύματα από αρχαίους ελληνικούς μύθους τα οποία σχετίζονται με τις επιλογές και τις προτεραιότητές μας στην καθημερινή ζωή, ενώ στην ενότητα  «Προγόνων Γη» αποτίεται φόρος τιμής στους ήρωες του Ελληνισμού σε Ελλάδα και Κύπρο, αποτυπώνοντας πικρές μνήμες από τη βάρβαρη τούρκική εισβολή του 1974 και των συνεπειών της.

Τέλος, στην ενότητα «Ερωτικά» εκφράζονται σκέψεις και συναισθήματα για έρωτες που ζωντάνεψαν ή χάθηκαν στην πορεία της ζωής μας.

Σαράντα ποιήματα θα βρούμε λοιπόν μέσα σελίδες της συλλογής. Σαράντα ποιήματα τα οποία διακρίνονται όπως έχω πει για την απέριττη απλότητα και τον αξιοσημείωτο λυρισμό τους. Ο ποιητής πολύ εύστοχα αξιοποιεί το β΄ και γ΄ ενικό για να προσφέρει αμεσότερη θέαση των σημαινομένων του προς τον αναγνώστη. Είναι άλλωστε εμφανής η έγνοια του να οδηγηθεί χωρίς ανούσιο ηθικοδιδακτισμό και ανεπιτήδευτη γλωσσική φλυαρία πρώτα ο ίδιος και ακολούθως οι αναγνώστες του στο λυτρωτικό και καθαρτήριο συναίσθημα που μονάχα η ποίηση και εν γένη η λογοτεχνία μπορεί να μάς προσφέρει.

 Είμαι σίγουρος πως το βιβλίο του Λευτέρη Πλουτάρχου θα αγκαλιαστεί από όλους όσους θα έχουν τη χαρά και την τιμή να το έχουν στα χέρια τους. Το ποιητικό περιδιάβασμα του Λευτέρη στις ατραπούς της ανθρώπινης πορείας στο χρόνο, είμαι σίγουρος πως δεν θα αφήσει ασυγκίνητους τους αναγνώστες.

 

Κυριάκος Στυλιανού

Λογοτέχνης και εκπαιδευτικός

ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ του Ελευθέριου Πλουτάρχου «ΑΝΘΡΩΠΟΣ- Στοχασμοί και Αποχρώσεις- 180 Χαϊκού»

Η ποιητική συλλογή των 180 χαϊκού του μέλους της Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου και του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου, του Ελευθέριου Πλουτάρχου, με τίτλο «ΑΝΘΡΩΠΟΣ – Στοχασμοί και Αποχρώσεις» εκδόθηκε το 2021 από τις Εκδόσεις ΑΡΧΥΤΑΣ, υπό την εκδοτική διεύθυνση του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου και διανθίζεται με πίνακα και σκίτσα της η αδελφή του, Άντρη Πλουτάρχου - Παφίτη. Αποτελεί το πρώτο μεγάλο άλμα του ποιητή σε ένα είδος που απαιτεί ταλέντο, επιδέξια γραφή, οικονομία λόγου, λυρισμό ή στοχασμό, λέξεις που διεγείρουν συναισθήματα.

 

Κατ’ αρχήν πρέπει να τονίσω ότι το χαϊκού ως ποιητική φόρμα είναι είδος απαιτητικό. Το σύντομο ποίημα χαϊκού αποτελείται από 3 στίχους των 5 και 7 και 5 συλλαβών αντίστοιχα. Το βραχύ μέγεθός του είναι το ριψοκίνδυνο στοίχημα για κάθε ποιητή που τα δοκιμάζει. Πρέπει σε 17 συλλαβές να εστιάσει σ’ ένα στόχο και να επιτύχει βάθος, με όραμα ή στοχασμό, να συγκινεί ή να προβληματίζει, ή να επαναστατεί. Τα κλασικά ιαπωνέζικα χαϊκού, γράφουν απλοϊκά για τον άνθρωπο, τη χλωρίδα και την πανίδα.    

 

Η ποιητική αυτή συλλογή έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο και την αέναη προσπάθειά του να νοηματοδοτήσει τη ζωή του. Αλλά τί είναι λογοτεχνία παρά η έκφραση με διάφορα εργαλεία και μέσα της αέναης προσπάθειας του ανθρώπου να εντάξει τον εαυτό του στο πλαίσιο της Ζωής και να του δώσει νόημα, αξία και δικαίωση του αγώνα.

 

Ο Πλουτάρχου πασκίζει να διεγείρει τον αναγνώστη να τον προκαλέσει να στοχαστεί και να συναναζητήσουν, στον μέσα θάμνο να βρουν το κρυμμένο σημάδι, το νόημα, να αποτιμήσουν τις ωραίες και σπάνιες «αποχρώσεις» ενός πολυδιάστατου βίου, τις αποχρώσεις που δεν παρατηρούμε, απορροφημένοι στον πεζό βίο και στη ρουτίνα. Οι Ενότητες προσκαλούν το κοινό σ’ ένα ποιητικό ταξίδι, πλημμυρισμένο από έντονα συναισθήματα που θα τον κυριεύσουν, προβληματίσουν, αναστατώσουν. Εξ’ ου και η συλλογή των 180 χαϊκού έχει ένα φάσμα από 7 επιλεγμένες ενότητες: Ενδοσκόπηση, Κοινωνικά, Φύση, Ερωτικά, Μύθων Διδαχές, Προγόνων Γη. Ο αναγνώστης θα νιώσει ότι απαντούν σε αναζητήσεις του, έστω κι αν θα τον κάλυπταν στη ζωή περισσότερες.

 

Οι ονομασίες των Ενοτήτων φωτογραφίζουν το πλάνο του ποιητή, με πρώτη Ενότητα αυτήν της Ενδοσκόπησης, της εσωτερικής αναζήτησης, του «ένδον σκάπτε» κατά τον Στωικό Ρωμαίο Αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο όπως γράφει στο Ζ59 του εξαίσιου  βιβλίου του «Εις εαυτόν» . Γιατί όποιος σκάπτει εντός του βρίσκει τελικά την πηγή του αγαθού που μπορεί και αναβλύσει ασταμάτητα. «Αναζήτηση \ για μια νέα πορεία\ στα ενδότερα». Υπάρχουν εμπόδια; Σας καλεί να απαλλαγείτε από ό,τι σας εμποδίσει «Θέλεις να τρέξεις,\ μα δεμένος στο χώμα, \ σφιχτά τα σχοινιά». Απαλλαγείτε, με ενδοσκόπηση. Φτάνει που αντέχουν οι ρίζες και ο κορμός, έστω κι αν κάποιοι καρποί σάπισαν. Ερωτά σεξπηρικά «Ποιος θα νικήσει,\ συναίσθημα, λογική;\ Μεγάλη μάχη»…

 

Στην Ενότητα ‘Κοινωνικά’ ξεχωρίζουν αρκετά μηνύματα του στον συνάνθρωπο, με πιο ισχυρά όσα αφορούν την αγάπη, όπως το «Φρόντιζε να ‘χεις  \ όλη τη ζωή πλήρη\ μ’ αγάπης έργα», το «Μετράς οφειλές\ που χρωστάς να πληρώσεις \ μ’ αγάπης χρέος» και το λυρικό «Πες το  ‘σ’ αγαπώ’,\ απ’ τ’ άλφα ως τ’ ωμέγα,\ τ’ αλφαβητάρι». Κατά κάποιο τρόπο, ως δάσκαλος, διδάσκει τους νέους την αξία και το μέγεθος της αγάπης!

 

Στην Ενότητα «Πόνος», πονά για τους ναυαγούς σε κηδεία δίχως κοινωνία και για τους

πρόσφυγες. Μας καλεί να δούμε πώς ηρωικά ξαναέχτισαν από το μηδέν  «Στα ερείπια \ όνειρα κι αυταπάτες. \ Πώς ξαναχτίζω;» Κι όμως, για τον ίδιο, «Ξεπετάγεται \ εν μέσω  καταιγίδας \ η ηλιαχτίδα», «Ξεπροβάλουν \ μες στα χαρακώματα \ οι μαργαρίτες». Η φιλία νικά τα δεινά αφού ο ένας συμπαρίσταται στον άλλο «Ζωή ’σαι φίλε: \ βουλιάζει η βάρκα μου,\  ρίχνεις σωσίβιο». Φτάνει να προσέχουμε από πλάνες, ιδίως των ξένων. Κι όπως ο Σολωμός σε στροφή του Εθνικού Ύμνου, έτσι κι ο Πλουτάρχου μάς κρούει τον κώδωνα για εξαπατήσεις «Ξένα σαλόνια \ γεμάτα υποσχέσεις…\ Εξαπάτηση».

 

Η Ενότητα «Φύση» λάμπει από φως και χρώματα, με συμβολισμούς για τον Άνθρωπο: «Θα κολυμπήσω \ στο βαθύ το χρώμα σου \ να ξεθωριάσω», εννοώντας βέβαια ότι το χρώμα του ανθρώπου ξεβάφει με τη φθορά του, ενώ της θάλασσας ποτέ. Ξεχωρίζουν οι εικόνες χαϊκού «Μάτια ανοικτά, \ κι όμως ονειρεύεσαι \ έναστρο σύμπαν». «Βροχή δυνατή, \ στης ψυχής μας το τζάμι \ πλένει τη σκόνη». Η Φύση είναι και ο Οδηγός μας. Η Φύση δεν πλάθει ατελή, ούτε μάταια, είπε ο Αριστοτέλης και ο Πλουτάρχου εξαίρει  με ένα χαϊκού τη θεϊκή αιτία: «Με αρμονία, \ «μ’ αγάπην εποίησεν», \ όλα της Φύσης» και μας διαβεβαιοί λυρικά «Μες στο μπουμπούκι / με στοργή ψιθυρίζει / η άνοιξή σου». Νιώστε νέοι κι απολαύστε τη Φύση «Μ’ ένα πινέλο/ ζωγράφισε τον ήλιο/ και χαμογέλα».

 Όσο για την πρώτη ηλιαχτίδα του πρωινού, αυτό, για τον ποιητή είναι το πρώτο ρόδο.

 

Ποιητές που δεν αναφέρονται στον έρωτα, την ομορφιά, τον πόνο και την αίγλη του, μοιάζουν με ζωγράφους που έχουν μισά χρώματα να βάψουν τον καμβά τους. Στην Ενότητα «Ερωτικά» ο Πλουτάρχου αναφέρεται στα σκιρτήματα και στα παιδέματά του, στο χαμόγελό του «Χαμογελούσες / και τα πουλιά κερνούσες / νότες μαγικές» Χαράς μουσική, είναι ο έρως που όλο παραμελούμε, χορεύει μεθυσμένα ρυθμούς μετρικούς.

 

Ως διδάσκαλος αντλεί θέματα από τους μύθους και τα μεταπλάθει σε χαϊκού με σκοπό να διδάξει. Έτσι, στην Ενότητα «Μύθων Διδαχές» σε 2 χαϊκού υπαινίσσεται το δράμα της Κύπρου και την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο: «Απ’ το κουτί της (Πανδώρας) \ χύθηκαν μόνο κακά, \ σκόρπια τα σχέδια» όμως μετά μας σηκώνει «Ευτυχώς που ‘ναι \ κρυμμένη η ελπίδα \ γερά στον πάτο». Στον πηγαιμό για την Ιθάκη του επιστρατεύει τις μνήμες «Μάχες θα δώσεις \ μ’ εμπόδια στην πλεύση,\ μ’ όπλο τις μνήμες». Δύο ακόμα μύθοι διδακτικοί είναι οι εξής «Φωνή Κασσάνδρας \ ηχεί στεντόρεια προς \ τους υπνόττοντας» και για τον Ίκαρο «Σε τέτοια ύψη \ μην επαίρεσαι. \ Ψηλά ο ήλιος γελά».  

 

Ως επιστέγασμα, η Ενότητα «Προγόνων Γη» μάς επιστρέφει στις ρίζες μας αφού χωρίς ρίζες το δέντρο μένει χωρίς τροφή κι επιπλέον το αρπάζουν οι άνεμοι. Στη Γη αυτή, για την οποία θυσιάστηκαν ήρωες ο Αυξεντίου μας κοινώνησε το σώμα και το αίμα της θυσίας του : «Αυξεντίου μας, \ στην κρύπτη σου έψαλλες\ ύμνους λευτεριάς». Κι όμως οι αγώνες εκείνοι λες και ατόνησαν, και μας έμεινε η τραγική κραυγή λόγω της εισβολής «Κερύνεια, βουβό \ το Κάστρο σου, μ’ ακούω \ τον σπαραγμό του». Και καταλήγει ο ποιητής σαλπίζοντας σε μας «Διεκδικούμε. . .\ αγώνας μέχρι τέλους \ για τα δίκαια». 

 

Στην ποίηση δεν υπάρχει τέλος διαδρομής και ο Ελευθέριος Πλουτάρχου μάς κρύβει εντυπωσιακή προοπτική στη συνέχεια. Διαθέτει εχέγγυα όπλα: το ταλέντο, την αγάπη για τη Λογοτεχνία τους στόχους που συνεχώς αναβαθμίζει, και την υπόσχεση στον εαυτό του να συνεχίσει επίμοχθα να δημιουργεί. Η καλή αρχή έγινε· έπεται η συνέχεια.

 

Δρ Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης

Πρόεδρος Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου                                                 16, Οκτώβρη, 2021

Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου

ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ "ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΥΘΟΙ" 

του Ελευθέριου Πλουτάρχου 

Ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Ελευθέριος Πλουτάρχου, ο οποίος έχει στο ενεργητικό του άλλα τρία βιβλία (δύο ποιητικές συλλογές και ένα πεζό, εκπαιδευτικό /λογοτεχνικό βιβλίο), επειχειρεί μέσα από τη  νέα ποιητική του συλλογή Ελλήνων μύθοι, το δικό του ταξίδι στον κόσμο της Ελληνικής Μυθολογίας, που αποτελεί διαχρονικά και οικουμενικά μια ακένωτη πηγή έμπνευσης, λογοτεχνικής συγγραφής και ευρύτερης πνευματικής και  καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το δικό του ποιητικό σεργιάνι, που απευθύνεται σε παιδιά και έφηβους έχει «διττό στόχο», όπως και ο ίδιος σημειώνει στο εισαγωγικό του σημέιωμα, ποιητικό και «παιδαγωγικό». Κι  αυτό είναι προφανές σε όλα τα ποιήματα της συλλογής (25 τον αριθμό),  όπου διακινούνται οι θεοί του Ολύμπου, ο Ηρακλής, ο Θησέας, ο Αχιλλέας και άλλα μυθολογικά πρόσωπα και μύθοι.

Ο  Πλουτάρχου, πέρα από την ποιητική ανάδειξη σημαντικών μορφών και στιγμών από τον πολύτιμο θησαυρό της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας,  επιχειρεί,   με ένα ευφάνταστο,  ευρηματικό και  γνωμικό ενίοτε  καταληκτικό σχόλιο-ποητικό συμπέρασμα,  να  αγγίξει τις παιδικές ψυχές,  χωρίς όμως να εκπίπτει η ποιητική δημιουργία στον  διδακτισμό.  Με αφορμή τη γένεση του κόσμου, για παράδειγμα, που αποτελεί το θεματικό περιεχόμενο του πρώτου ποιήματος, ο ποιητής στέλνει στα παιδιά ένα σημαντικό αντιπολεμικό μήνυμα, ιδιαίτερο αναγκαίο για τον σύγχρονο σπαρασσόμενο κόσμο, ενώ και στα άλλα ποιήματα διαχέονται πολύ σύγχρονα και σημαντικά μηνύματα για τον άνθρωπο και για τη ζωή, όπως είναι π.χ.  η ανέχεια και αναγκαιότητα της αλληλευγγής και της αγάπης, τα επίχειρα της  υπεροψίας και της αλαζονείας των «αρχόντων», αλλά και η αναγκαιότητα της διαρκούς εγρήγορσης και της  ευαισθητοποίησης των παιδιών και των ανθρώπων γενικότερα, για το φυσικό περιβάλλον και για όλα όσα τεκταίνονται γύρω μας.

Καλωσορίζουμε με χαρά το νέο ποιητικό βιβλίο του Ελευθέριου Πλουτάρχου, το οποίο, αναμφίβολα, εμπλουτίζει την  ίσαμε σήμερα πλούσια, ομολογουμένως, συγκομιδή της παιδικής – νεανικής μας  λογοτεχνίας, που έχει ως θεματικό επίκεντρο τον κόσμο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας,  η οποία δεν θα παύσει ποτέ να συγκινεί και να ταξιδεύει όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τους ενήλικες,  με τις μοναδικές και ευφάνταστες  ιστορίες της και τα πολλαπλά μηνύματα που διαχρονικά  εκπέμπει.

Δρ Κώστας Κατσώνης, φιλόλογος-συγγραφέας,

Επίτιμος Πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ "Μια ηλιαχτίδα ανατολής στη δύση"

Η συλλογή του Ελευθερίου Πλουτάρχου με τίτλο «Μια ηλιαχτίδα ανατολής στη δύση» - που περιλαμβάνει 10 πρωτότυπα διηγήματα κι ένα διδακτικό παραμύθι – είναι ένα ταξίδι για νέους και μεγαλύτερους όπου ο συγγραφέας αρνείται ότι υπάρχει το οριστικό τέλος, ζητά τη συνέχεια της ζωής, μια καινούρια ανατολή μετά το ηλιοβασίλεμα. Σε κάθε διήγημα καταφέρνει να μας φέρνει, κατά την ώρα που δύει ο ήλιος, μια ηλιαχτίδα πρωινού για να πιστέψουμε ότι όντως η νέα ανατολή θα υπάρξει. Όσο απελπισμένο ή άδοξο κι αν είναι ένα τέλος ο συγγραφέας σώζει για μας την ελπίδα για ένα νέο αγωνίζεσθαι.

 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το 1^ο διήγημα όπου το ζευγάρι των Κύπριων προσφύγων έχασαν τα πάντα αλλά δεν το ‘βαλαν κάτω, έκαναν νέα αρχή, με πολλούς κόπους και βάσανα και χτίσανε άλλο σπιτικό. Ο Πλουτάρχου σπάζει τα βιολογικά όρια της ζωής και βλέπει τον γέρο να σβήνει λόγω κορωνοϊού μ’ ένα μεγάλο χαμόγελο, με το χέρι τεντωμένο και την παλάμη μισάνοικτη. Σαν να κρατούσε σφικτά το χέρι κάποιου (της Αλίκης του )…Η νέα ανατολή τους τούς ξαναβρίσκει ενωμένους στην άλλη ζωή. Όπως συμβαίνει και στο διήγημα με τους δύο νεκρούς φυματικούς, τον Τίτο και τη Θεοδώρα, που οι ψυχές τους δεν φοβούνται πια τίποτα κι αγκαλιάζονται ανεβαίνοντας στα ουράνια.

 

Αλλά και η Μνήμη, που μεταφέρεται απ’ τον παππού στον γιο κι απ’ αυτόν στον εγγονό, είναι μια πρωινή ηλιαχτίδα στη δύση του προγόνου όταν ανατέλλει η ζωή του απογόνου. Έτσι και το μαντήλι του ξεριζωμένου Σμυρναίου παππού που πριν πεθάνει το δωρίζει στον γιο, μια τραγική μνήμη που θ’ αναβιώνει συνεχώς - να μη την ξεχνά η επόμενη γενιά. Στο 10 διήγημα εκφράζεται το όραμα κι ο πόθος των εκτοπισμένων της Κύπρου, το 1974, για επιστροφή στην Πατρώα Γη, μαζί μ’ ένα ποίημα Μνήμης - στην κυπριακή διάλεκτο

 

Και πόσο ωραία που θ’ ανατείλει για τον Σπύρο και την Κατερίνα ο ήλιος, που ποθούν ν’ ανατείλει ξανά με την ειρήνη να επικρατεί τόσο στη χώρα της όσο και σ’ όλο τον κόσμο. Σ’ έναν κόσμο που επιστρέφει, σαν του Διονύση, όπου σε ξέρουνε οι συγχωριανοί σου, σε βλέπουνε και τους βλέπεις στα μάτια, σε χαιρετάνε και τους χαιρετάς, μαθαίνουνε να νέα σου και μαθαίνεις τα δικά τους, χαίρεσαι όταν χαίρονται και λυπάσαι όταν λυπούνται.   

 

Η συλλογή περιέχει καταληκτικά ένα παραμύθι (για μικρούς και μεγάλους) με θαυμάσιο σκηνικό για την  επανάσταση των λέξεων του «Καλού» εναντίον των λέξεων του «Κακού».

 

Γενικά, τα διηγήματα του Πλουτάρχου έχουν δυναμική, ένταση, συναισθηματική φόρτιση, διδακτισμό εν μέσω κοινωνικών, ψυχολογικών και κάποτε εφιαλτικών καταστάσεων. Ας σημειωθεί ότι κάποια απ’ αυτά δεν έχουν σύνορο μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Ακόμη κάποια έχουν ένα παιγνίδι με τον θάνατο και υπαινιγμό ότι η  αγάπη τον ξεπερνά.

 

Ο Πλουτάρχου ξεχωρίζει από άλλους εκπαιδευτικούς, γιατί και μέσα από τα διηγήματά του έχει ευγενή σκοπό να είναι ένας σεμνός κοινωνικός παιδαγωγός, έστω κι αν γνωρίζει ότι θα υπάρξουν και αγύριστα κεφάλια όπως η κυρία Φρόσω στο 3^ο διήγημά του. Ωστόσο, αναδεικνύει τη θετική και ωφέλιμη στάση υπέρ της, των ενοίκων της πολυκατοικίας της.

 

Ως εκπαιδευτικός ο Πλουτάρχου φωτογραφίζεται στο 3^ο διήγημα με τη φράση «Πέρασαν οι μέρες που οι δάσκαλοι ήταν αυστηροί. Καταφέρνουν να κερδίσουν την εκτίμηση και τον σεβασμό των παιδιών και των γονιών τους με την αγάπη και το ενδιαφέρον τους». Και έχει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: είναι συγγραφέας και με τα διδακτικά διηγήματα, ποιήματα και παραμύθια του σε βιβλία, e-book και audiobook ξεπερνάει τις τάξεις όπου διδάσκει και «μπαίνει» πια σε σπίτια, σχολεία, φορείς της Κύπρου, της Ελλάδας, της Διασποράς.

 

Πίσω από μια «δύση» ο συγγραφέας βλέπει πάντα μια «ηλιαχτίδα ανατολής». Είναι η Ελπίδα που πρέπει να έχει ο άνθρωπος για να συνεχίζει ν’ αγωνίζεται, παρά να θρηνεί.

 

 

Δρ Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης

Πρόεδρος Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου

Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου

 

ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ "Μια ηλιαχτίδα ανατολής στη δύση"

Ο Λευτέρης καταγίνεται με όλα σχεδόν τα είδη λόγου: ποιήματα, (χαϊκού κ.ά), παραμύθια, δοκίμια, άρθρα και τώρα - στην παρούσα έκδοση- με διηγήματα. Στα διηγήματά του, που έχουν μάλιστα διακριθεί με βραβεία και επαίνους σε πολλούς πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς, συνυφαίνονται το ρεαλιστικό με το φανταστικό, το ονειρικό με το εξωλογικό. Μέσα απ’ αυτά, ξεπηδούν εικόνες καθημερινές - που μυρίζουν χωριό και μπισκότα της γιαγιάς,  καμένο ξύλο από το τζάκι και ιστορίες του παππού, έχουν τη γλύκα των παραδοσιακών γλυκών του κουταλιού, αλλά και την πίκρα της προσφυγιάς. Παράλληλα όμως, υπάρχουν και  εικόνες υπερρεαλιστικές . Μέσα από τη διήγηση, που διανθίζεται με διάλογο, σχόλια, περιγραφή και άλλους αφηγηματικούς τρόπους - βλέπουμε εικόνες φανταστικές και σουρεαλιστικές, όπως ψυχές που υπερίπτανται, σε νεκροταφεία φυματικών, προσδίδοντας μια μαγική και μεταφυσική διάσταση στην αφήγηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο διηγηματογράφος κατορθώνει να συγκινήσει και να προβληματίσει τον αναγνώστη και παράλληλα  να τιμήσει μ’ αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο τη μνήμη τους.

 

Ήταν πια ώρα οι δυο ψυχές, του Τίτο και της Θεοδώρας, να φύγουν. Βγήκαν στον δρόμο. Πέρασαν από βουνά και λαγκάδια, από κοιλάδες και λόφους, ώσπου έφτασαν πίσω στο κοιμητήριο. Εκεί που τα νεκρά σώματά τους περίμεναν. Περίμεναν ένα μνημόσυνο, λίγο λάδι στο καντήλι τους ή έστω ένα λουλούδι στον τάφο τους. Στον πρώτο τάφο έγγραφε «Τίτος 12/10/44 - 14/8/47» και στον άλλο «Θεοδώρα Ιεροδιακόνου, θανούσα 8/3/48, ετών 22». Και ύστερα οι δυο ψυχές ανέβηκαν ξανά στον ουρανό, μέχρι την επόμενη φορά που θα ξαναέρχονταν πίσω σε ετούτο τον κόσμο…

 

Ο αφηγητής, πανταχού παρών, άλλοτε πιο αποστασιοποιημένος - σε γ΄ πρόσωπο - και  άλλοτε πιο εξομολογητικός, σε α΄ πρόσωπο, βλέπει με την καθάρια σαν μωρού παιδιού ματιά του τους ήρωές του.  Με ευαισθησία, τρυφερότητα και ενίοτε ειρωνεία, μας μεταφέρει τα συναισθήματα των προσφύγων, τη μοναξιά του ηλικιωμένου, τα βάσανα των φυματικών ακόμα και την κακία και δυστυχία της κουτσομπόλας γειτόνισσας.

 

Έδωσαν και σήμερα το παρόν τους οι ένοικοι. Εκείνη βρισκόταν πάλι εκεί, με τ’ άγρυπνο μάτι της, στο μπροστινό μικρό παράθυρο του πρώτου διαμερίσματος, δίπλα ακριβώς απ’ την είσοδο κι απέναντι απ’ τις σκάλες, να μουρμουρίζει και να κουτσομπολεύει. Είναι η κυρία Φρόσω, η ιδιοκτήτρια της μικρής πολυκατοικίας. Δεν της ξεφεύγει τίποτα. Όπου τη χάσεις θα τη βρεις πίσω από παράθυρα και κλειστές πόρτες. Τον άντρα της τον έχει ξαποστείλει εδώ και χρόνια… στον άλλο κόσμο. Πόσα ν’ αντέξει ο καημένος! Παιδιά δεν έχει. Η ζωή της είναι ταγμένη να κατασκοπεύει τις ζωές των άλλων. Σκληρή γυναίκα κι αδίστακτη. Έχει έναν κακό λόγο για όλους. Και το νοίκι το θέλει στην ώρα του. Εκείνη η μέρα ήτανε η μέρα της κατάθεσης…

 

Εν ολίγοις, τα διηγήματα του Λευτέρη μιλούν για απώλεια, προσφυγιά, νόστο, για λαϊκούς άνθρωπους που παλεύουν παρά τις αντιξοότητες, για ανθρώπους στην «ανατολή» και στη «δύση» τους. Η νοητή γραμμή που ενώνει όλα τα διηγήματα, θα λέγαμε, είναι  η απώλεια και η κοινή, τραγική «μοίρα» των ανθρώπων. Πίσω απ’ όλα αυτά όμως, κρύβεται η βαθιά αγάπη του για τον Άνθρωπο και η Ελπίδα που δεν πεθαίνει ποτέ...

 

Ο μύθος, κάθε φορά, όπως συμβαίνει παραδοσιακά με τα διηγήματα, επικεντρώνεται γύρω από ένα βασικό γεγονός με έναν κεντρικό ήρωα, αποτυπώνεται δηλαδή ένα επεισόδιο σημαντικό  για τον ήρωα και την πορεία του. Όλα τα συμβάντα οδηγούν, εν τέλει, στην κορύφωση, στο ανώτατο σημείο ενδιαφέροντος και συγκίνησης, το τέλος του διηγήματος, ενώ – κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης- η πλοκή, τα διάφορα επεισόδια και περιστατικά, οι περιπέτειες των ηρώων κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας. Επιπλέον, οι ιστορίες του συγγραφέα έχουν τα  παραδοσιακά χαρακτηριστικά  και αρετές του διηγήματος:  αληθοφάνεια,  συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, θέματα καθημερινά.

 

Στη διηγηματογραφία του, ο Λευτέρης, στήνει αριστοτεχνικά, με λιτότητα, πυκνότητα και ευαισθησία τις ιστορίες του, κατορθώνοντας να ψυχογραφήσει τον κάθε ήρωα , παρά τη συντομία της διήγησης. Οι ιστορίες του διηγηματογράφου, παρόλο που είναι φανταστικές, φαντάζουν οικείες, αφού ανοίγουν "βαλίτσες" αναμνήσεων από τον καταραμένο Ιούλη, τον ξεριζωμό μετά από την καταστροφή της Σμύρνης, αλλά και πιο επίκαιρα θέματα, όπως  τις απώλειες από τον κορωνοϊό. Μαζί με τους ήρωές του, βιώνουμε  τις απώλειες αυτές, κουβαλώντας ως   τεκμήρια του πόνου το μαντήλι, τη βαλίτσα, το κουκλάκι, τις φωτογραφίες, τις αναμνήσεις.

 

Ακόμα, στο βιβλίο του Λευτέρη  συνυπάρχουν αρμονικά νεκροί και ζωτανοί.  Οι ψυχές υπερίπτανται, επισκέπτονται  τόσο τα νεκρά  σώματα όσο και τους ζωντανούς, οι ζωντανοί μιλάνε με τους αποθαμένους, αφού γι’ αυτόν τίποτα δεν είναι τελεσίδικο, ούτε καν ο θάνατος. Οι ήρωες  του είναι θυμόσοφοι, πολλές φορές στωικοί, λαϊκοί, απλοί, βασανισμένοι, που βίωσαν την απώλεια, την προσφυγιά, τον πόλεμο, την πανδημία και ,εντούτοις, ψύχραιμοι, στωικοί, συμφιλιωμένοι με τη μοίρα τους, δεν χάνουν ποτέ την αθωότητά τους, κυρίως όμως την ελπίδα τους. Ο Λευτέρης είναι, βεβαίως, εκτός από σπουδαίος συγγραφέας, και καλός δάσκαλος και παραμυθάς και αυτό  καθίσταται εμφανές  στο μοναδικό παραμύθι που περιλαβάνεται στην παρούσα έκδοση και μιλά για το καλό, την αρετή, την  αγάπη, την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο, που θα επιτευχθεί μέσω των βιβλίων και των πεφωτισμένων δασκάλων.  

 

Στο μεταξύ, η Ελπίδα θα εξηγούσε το σχέδιό τους στον Ήλιο που θ’ άφηνε το πρωί τις λέξεις να πηδήξουν στις πρώτες Ηλιαχτίδες του σαν θα ‘φταναν στη Γη. Για να φωτίσουν τα κεφάλια των δασκάλων, να μπουν στις καρδιές τους και στη συνέχεια να περάσουν στα βιβλία.

 

Τα διηγήματα και το παραμύθι  είναι συγκινητικά χωρίς να είναι δακρύβρεχτα, είναι ευκολοδιάβαστα και απλά, χωρίς να είναι απλοϊκά. Είναι μια συλλογή ιστοριών νοσταλγικών, θυμίζει άλλες εποχές, χωρίς όμως να είναι παρωχημένη. Μια καλαίσθητη έκδοση με πολλές μικρές, τρυφερές  ιστορίες ιδανική  για διάβασμα σε αυτούς τους δίσεκτους καιρούς, όταν θέλουμε να ξεφύγουμε από τη μίζερη πραγματικότητα και δεν έχουμε χρόνο ή διάθεση για επικών διαστάσεων μυθιστορήματα.

Δέκα διηγήματα και ένα παραμύθι που θα σας ταξιδέψουν σε τόπους μαγικούς σε  ανατολή και δύση πάνω στο ουράνιο τόξο της ελπίδας!

 

Ευδοκία Ζορπίδου, Φιλόλογος- ποίητρια.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ "Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ (AUDIOBOOK - VIDEO BOOK)

Βιβλιοκριτική για το παραμύθι «Η Επανάσταση των Λέξεων του Καλού»

.

Το παραμύθι «Η Επανάσταση των Λέξεων του Καλού», του Ελευθέριου Πλουτάρχου σε μορφή E-Audiobook/Videobook εκδόθηκε από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου το 2022 και διατίθεται ελεύθερα και δωρεάν για ηλεκτρονική μελέτη από τον διαδικτυακό κόμβο www.cultural-association.org. Το παραμύθι έλαβε τη διάκριση Α’ Βραβείο στον 11^ο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδας στην κατηγορία Παραμύθι (Νοέμβριος 2022). Η συγκεκριμένη δουλειά του συγγραφέα αντανακλά την ευαισθησία του σε θέματα που άπτονται της διαπαιδαγώγησης των παιδιών μέσα από ηθικές αξίες που σφυρηλατούν χαρακτήρες και πλάθουν ψυχές.

Το παραμύθι «Η επανάσταση των λέξεων του καλού» σκιαγραφεί την αιώνια μάχη του καλού και του κακού. Η αφήγηση του μαγεύει και διεγείρει τη φαντασία, αναδεικνύοντας μια σειρά αξιών και ηθικών αρχών οι οποίες δύνανται να  επηρεάσουν θετικά τη συναισθηματική, κοινωνική και ηθική ανάπτυξη μικρών και μεγάλων. Η ρευστότητα του χρόνου κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα, καθιστά την ιστορία και τα διδάγματα της διαχρονικά και οικουμενικά. Οι παραστατικές εικόνες της αφήγησης ζωντανεύουν μπροστά στον ακροατή κάνοντας τον να νιώσει έντονα συναισθήματα για τα όσα διαδραματίζονται. Μέσα από τα μηνύματα του, το παραμύθι μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο όχι μόνο στην καλλιέργεια του χαρακτήρα αλλά και στην ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας απέναντι στο κακό και στις δυσκολίες που αυτό φέρνει στις ζωές μας.

Η προσωποποίηση των λέξεων του καλού τις καθιστά οικείες προς τον ακροατή του παραμυθιού. Οι λέξεις του καλού παρουσιάζονται στο παραμύθι ως πρότυπα συμπεριφοράς που βοηθούν τον ακροατή να ταυτιστεί μαζί τους και να συμμεριστεί την ανάγκη τους για μια μεγάλη αλλαγή στον σημερινό κόσμο. Το αίσθημα αυτό άλλωστε είναι σε όλους μας οικείο ζώντας στη σημερινή εποχή. Πόλεμοι, κοινωνική ανισότητα και έλλειψη ηθικής είναι μόνο μερικά από τα φαινόμενα του σημερινού κόσμου που σκιαγραφούν ένα έντονα αρνητικό σκηνικό το οποίο βιώνουμε καθημερινά μικροί και μεγάλοι.

Οι λέξεις του καλού είναι τόσο αγανακτισμένες και τόσο αποφασισμένες για αλλαγή που δεν μπορούν να περιμένουν άλλο. Πιστεύουν ότι οι άνθρωποι αξίζουν ένα καλύτερο κόσμο, ένα καλύτερο αύριο, χωρίς μίσος, ψέμα, ανηθικότητα. Επιθυμούν να πολεμήσουν με τα δικά τους ευγενικά όπλα, στοχεύοντας σε ένα καλύτερο μέλλον.

Ωστόσο, όπως σε κάθε επανάσταση που επιδιώκει να φέρει τις πολυπόθητες αλλαγές στον κόσμο, ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Το κακό ενημερώνεται για την επανάσταση και καταστρώνει ένα σχέδιο για να την ανατρέψει. Στα αλήθεια πόσο γνώριμο μας ακούγεται αυτό; Όμως οι λέξεις του καλού βρίσκουν τη λύση, ξεπερνώντας τα εμπόδια με την εφευρετικότητα, τη δημιουργικότητα και την ανθεκτικότητα τους. Αρχηγός τους παμψηφεί η ελπίδα. Η ελπίδα αναλαμβάνει να οδηγήσει τις λέξεις του καλού σε αυτόν τον μεγαλειώδη αλλά δύσκολο αγώνα.

Ποια είναι η λύση στις απανωτές δυσκολίες της επανάστασης των λέξεων του καλού; Μα τα παιδιά…τα παιδιά θα παραταχθούν στην πρώτη γραμμή και από αυτά θα ξεκινήσει η αλλαγή. Ο ήλιος, το φως και το ουράνιο τόξο βοηθούν να σκορπίσουν τις λέξεις του καλού μέχρι τις σχολικές αίθουσες, να φωτίσουν τις σκέψεις των δασκάλων, να εισχωρήσουν στις καρδιές τους και να εισβάλουν στις σελίδες των βιβλίων. Έτσι τα παιδιά με τη βοήθεια των δασκάλων και των βιβλίων τους, γίνονται ο φορέας της αλλαγής. Μέσα από τα παιδιά, η επανάσταση των λέξεων του καλού διαχέεται στον κόσμο των μεγάλων, των γονιών τους αρχικά και των κυβερνώντων στην συνέχεια. Έτσι η κατάσταση σε ολόκληρο τον πλανήτη αλλάζει, οι άνθρωποι αρχίζουν να ελπίζουν, να αγαπούν, να πιστεύουν, να ζουν ειρηνικά, να σέβονται ο ένας τον άλλο, να έχουν ισότητα.

Το παραμύθι κατορθώνει να μεταφέρει στον ακροατή του δυνατά μηνύματα αισιοδοξίας και ελπίδας που τόσο έχουμε όλοι ανάγκη. Ο αγώνας δεν φαντάζει εύκολος, ωστόσο το παραμύθι μας παροτρύνει να έχουμε πίστη σε ένα καλύτερο αύριο. Μια μέρα θα τελειώσουν οι πόλεμοι, θα εμφανιστεί το ουράνιο τόξο θα φυτρώσουν παπαρούνες στα χαρακώματα, θα φτερουγίσουν περιστέρια και απ’ το λιωμένο μέταλλο των όπλων θα φτιαχτούν έργα της ειρήνης. Τέτοιες εικόνες εμπνέουν τον ακροατή και ενδυναμώνουν την πίστη του ότι όλα είναι εφικτά μέσα από τον δρόμο της αρετής και του καλού.

Το παραμύθι αποτελεί επίσης πρότυπο ενδυνάμωσης της ψυχικής ανθεκτικότητας του ακροατή καθώς αναφέρεται σε δυσκολίες και εμπόδια, τα οποία ωστόσο ξεπερνιούνται μέσα από τη θετικότητα και την ελπίδα. Μέσα από την πλοκή των γεγονότων ο ακροατής επεξεργάζεται συνειδητά ή ασυνείδητα τα σύμβολα και του δίνεται το κίνητρο να αντιμετωπίσει με ανάλογο τρόπο τις  διάφορες προκλήσεις της δικής του ζωής.  

Ταυτόχρονα, το παραμύθι μεταδίδει μηνύματα που είναι συνδεδεμένα με το κοινωνικό μας  περιβάλλον, όπως η σημασία της κοινότητας, της ομαδικότητας και της συνεργασίας, αλλά και τους κοινωνικούς ρόλους που ο καθένας μας υιοθετεί κατά την αλλαγή. Το αίσιο τέλος του παραμυθιού, δημιουργεί στον ακροατή ένα ευχάριστο συναίσθημα βοηθώντας τον να αντιληφθεί ότι και ο ίδιος μπορεί να γίνει μέρος αυτής της αλλαγής. Η αλλαγή δεν έρχεται εύκολα. Χρειάζεται όραμα και σκληρή δουλειά. Όπως έχει γράψει η θεατρική συγγραφέας Judith Thompson στο έργο της Το παλάτι του τέλους «το μεγαλύτερο κακό στον κόσμο γίνεται επειδή οι καλοί άνθρωποι δεν κάνουν κάτι για να το σταματήσουν». Ας προβληματιστούμε επομένως ενήλικες και παιδιά τι ρόλο θέλει καθένας από μας να διαδραματίσει σε αυτή την αλλαγή και πώς μπορεί να συμβάλει με το δικό του λιθαράκι στην επανάσταση του καλού. Ας οραματιστούμε ότι καθένας από εμάς μπορεί να αποτελέσει έναν μικρό φάρο που θα φωτίζει τον δύσκολο δρόμο που διανύουμε στη σημερινή εποχή. Ας δώσουμε έμφαση ο καθένας από τον δικό του ρόλο στις αξίες της αγάπης της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της ηθικής, όπως ακριβώς μας προτρέπει το παραμύθι.

Τέλος, το παραμύθι τονίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει ο δάσκαλος και επομένως η εκπαίδευση στην διαπαιδαγώγηση και την καλλιέργεια των νοητικών και των ψυχικών δυνάμεων των νέων. Είναι, επομένως, χρήσιμο για κάθε φορέα αγωγής να αντιλαμβάνεται την ευθύνη που του αναλογεί στη διαμόρφωση και την καλλιέργεια της νέας γενιάς.

Εξάλλου, ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα του συγγραφέα είναι ότι στην επανάσταση των λέξεων του καλού, βασικό ρόλο διαδραματίζει πρωτίστως η νέα γενιά. Η αλλαγή λοιπόν ξεκινά από τα παιδιά, τους αυριανούς πολίτες αυτού του κόσμου. Ας τους καθοδηγήσουμε και ας τους διαπαιδαγωγήσουμε με τις αξίες του καλού. Ας τους βοηθήσουμε να γίνουν πιο ανθεκτικοί απέναντι στο κακό και στις δυσκολίες. Μα το πιο σημαντικό ας τους ενισχύσουμε την ελπίδα και την αγωνιστικότητα, όπως ακριβώς μας προτρέπει και το παραμύθι. Ας τους μάθουμε να αγωνίζονται για το καλό και την επικράτηση του στον κόσμο. Μόνο έτσι μπορούμε να ελπίζουμε για ένα καλύτερο αύριο.

 

Δρ Μαρίνα Μιχαηλίδου (Εκπαιδευτικός, Σχολικός Σύμβουλος)